‘Samenredzaamheid’ is de sleutel
Charlotte Hanssens is de drijvende kracht achter Abbeyfield Vlaanderen, een innovatieve woonvorm op maat van 55-plussers die samen oud willen worden: zelfstandig, maar niet alleen. “Het draait niet om individuele ouderenzorg, maar om samenredzaamheid: het idee dat we elkaar ondersteunen en samen sterker staan.”
Zorgvernieuwers
Er beweegt veel in de zorg en daarom laten we vanuit The Kind Kids dit voorjaar enkele straffe 'zorgvernieuwers’ aan het woord over hoe zij bouwen aan de zorg van morgen. Ditmaal is het de beurt aan Charlotte Hanssens.
Wie is Charlotte?
- Sociaal ondernemer, voorzitter van Abbeyfield Vlaanderen.
- “Mijn moeder was medeoprichter van de eerste Abbeyfield-huizen in Brussel. Ik werkte toen als HR-manager bij Microsoft en hielp soms wanneer er conflicten waren tussen bewoners. In 2011 maakte ik de overstap naar Abbeyfield en sindsdien ben ik niet meer teruggekeerd naar de bedrijfswereld.”
Abbeyfield in 't kort
Abbeyfield Vlaanderen is een onafhankelijke vzw die kleinschalige, kwaliteitsvolle en duurzame cohousingprojecten opzet op maat van 55-plus. Abbeyfield houdt rekening met de specifieke woonnoden van 55-plussers: compact maar comfortabel leven in een aangepaste woonomgeving, en deel zijn van een actieve sociale gemeenschap. Zo komt dit alternatieve woonconcept tegemoet aan de wens van een nieuwe generatie 55-plussers om het eigen leven verder zelf in te richten, samen met anderen een project te realiseren, en zo op tijd te anticiperen op de oude dag.
Ik zag hoe eenzaam mijn grootmoeder was en dacht: er moet een alternatief komen!
Eenzaam, ondanks de goede zorgen
Charlotte: “Toen ik jong was, zag ik hoe mijn grootmoeder de laatste fase van haar leven doormaakte. Er woonde niemand bij haar in de buurt, dus ze verhuisde naar een woonzorgcentrum. Er was geen alternatief. Elke dag kwam er wel iemand op bezoek, maar toch was ze eenzaam, geïsoleerd en ongelukkig — ook al werd er goed voor haar gezorgd. Toen dacht ik: tegen dat ik zo oud ben, wil ik een alternatief hebben.”
Cohousing op maat van 55-plussers
Charlotte: “Wanneer we ouder worden, verliezen we vaak sociale contacten, autonomie en een gevoel van participatie in de maatschappij. Abbeyfield is een cohousing op maat van 55-plussers. Wij vinden dat je vroeg genoeg moet nadenken over later. Het is belangrijk om te benadrukken dat het geen 'oudjeshuis' is. Soms zeggen zelfs 80-jarigen: 'Het is voor later.' Maar eerlijk? Als je zo denkt, is het waarschijnlijk voor nooit.”
Traditionele woonzorgcentra bieden zorg, maar nemen veel beslissingen uit handen. Abbeyfield Vlaanderen gelooft in een preventief model. In onze huizen wonen ouderen kleinschalig, zelfstandig en ligt de focus op gemeenschapszin. Dat model draagt niet alleen bij aan het welzijn van ouderen, maar verlaagt ook de zorgkosten.”
Strijd om erkenning
Charlotte: “Innovatieve woonvormen voor ouderen botsen vaak op wettelijke beperkingen. We hebben negen jaar moeten werken om erkend te worden als assistentiewoning, met tal van afwijkingen. De regels zijn nog te veel afgestemd op klassieke woonmodellen. Toch groeit de interesse in alternatieven. De overheid beseft dat de kosten van ouderenzorg onhoudbaar worden en dat preventieve modellen zoals Abbeyfield een deel van de oplossing kunnen zijn.
De groep bewoners uit Leuven die samen het eerste Abbeyfield-huis in Vlaanderen oprichtten, voelen zich terecht pioniers. Ze hebben enorme hindernissen overwonnen om wetten en decreten aan te passen. En dat geeft hen kracht: ze banen de weg voor alle huizen die volgen.”
“Een subsidie is de kers op de taart en kan een versnelling creëren of gat dichten, maar het kan niet je basismodel zijn.”
Zorgvernieuwing en subsidies: nodig of overbodig?
Charlotte: “Toen ik bij Abbeyfield begon, dacht ik: dit moet gesubsidieerd worden. We zijn ook drie jaar gesubsidieerd geweest. Dat was comfortabel. Maar dan verandert de legislatuur en ook de wind. Als je afhankelijk bent van financiering, verlies je een stukje van je vrijheid. Het is onze ambitie om dit woonmodel zelfbedruipend uit te bouwen.
Ik ben overtuigd van het Abbeyfield-model. Het vertrekt vanuit preventie: je moet op voorhand zorgen dat je later zo lang mogelijk autonoom kunt zijn. We onderwaarderen de wijsheid van ouderen in onze samenleving. We moeten hen stimuleren om het heft in eigen handen te houden in plaats van ze over te leveren aan woonzorgcentra waar ze verplicht om 8u30 moeten opstaan en om 17u00 avondeten. Is dit model voor iedereen weggelegd? Zeker niet! Maar het is wel een mogelijk alternatief.”
Preventie als vertrekpunt
Charlotte: “Intussen zijn er 4 Abbeyfield-huizen in Vlaanderen. Het uitgangspunt is telkens een sterke preventieve focus en daarbij baseren we ons op vijf pijlers:
- Verbinding: Mensen hebben elkaar nodig. In een Abbeyfield-huis woon je samen met anderen, zodat je altijd iemand in de buurt hebt. Dat is belangrijk, zeker als je minder mobiel wordt. Het is slim om daar op tijd over na te denken.
- Autonomie: Elk Abbeyfieldhuis is een autonome vzw, waarvan je als bewoner lid bent. Zo blijft het je eigen huis, waar je een stem hebt en zelf keuzes kan maken, ook op latere leeftijd. Problemen met leveranciers, interne conflicten of nieuwe kansen worden besproken in de bewonersraad, zo kan iedereen mee beslissen.
- Participatie: Iedereen draagt iets bij. Dat zorgt voor zingeving en houdt je actief. In een woonzorgcentrum kom je snel in een ‘wachtpositie’ terecht, dat willen we voorkomen. Bewoners beheren zelf hun huis – van de financiën tot beslissingen over pakweg de installatie van zonnepanelen. Dat is niet altijd makkelijk, maar er is een netwerk om op terug te vallen. Zo blijft het een plek van en voor de bewoners.
- Duurzaamheid: De huizen zijn energiezuinig, comfortabel en betaalbaar. De vzw is eigenaar van de woning, en elke bewoner is lid van de vzw en betaalt huur. Zo voorkomen we gedoe met erfgenamen en kunnen bewoners langer zelfstandig blijven wonen.
- Welbevinden: Uit ons impactonderzoek blijkt dat bewoners in een Abbeyfield-huis zich gelukkiger voelen dan in andere woonvormen. Het grootste bewijs dat deze manier van samenleven werkt!”
“Het draait niet om langer leven, maar om langer goed leven.”
Abbeyfield impactonderzoek (2024)
- 83% ervaart een verbetering op vlak van kwaliteit van leven.
- 39% van de bewoners ervaart een verbetering in hun sociale welzijn sinds ze in een Abbeyfield-huis wonen, 29% merkt ook een positieve verandering in hun mentale gezondheid op.
- 65% van de Abbeyfield-bewoners zijn vrouwen, 35% mannen.
Samenredzaamheid
Charlotte: “Dankzij de bewoners blijft ik bijleren — elke dag. Samenwonen is niet altijd makkelijk. Groepen gaan door hoogtes en laagtes, en soms vraag je je af: hoe komen ze hier uit? Maar keer op keer vinden ze hun evenwicht, groeien er sterke banden en ontstaat er echte solidariteit. Dat vind ik ongelooflijk krachtig en het geeft me de energie om verder te gaan.
We leven in een wereld waarin individualisering steeds sterker wordt. Maar ik geloof dat we als mensen alleen kunnen overleven als we elkaar ondersteunen. We spreken vaak over zelfredzaamheid, maar voor mij gaat het over samenredzaamheid. Alleen red je het niet, samen wél. Tijdens de eerste fase van corona heb ik dat sterk ervaren. Moesten we als bestuur ingrijpen? Nee — er zit zoveel levenswijsheid in de groepen zelf. De huizen zijn zelfstandig en organiseren zichzelf. En dat deden ze fantastisch. Ondanks moeilijke momenten hielden bewoners elkaar overeind. Dat sterkt me in het geloof dat dit woonmodel mensen veerkrachtiger maakt.”
Beeld: 't Getouw Abbeyfieldhuis in Malle (c) AIDarchitecten lucid.lucid
De kunst van samenleven
Cohousen gaat niet vanzelf, het nodigt bewoners voortdurend uit tot wederzijds begrip en persoonlijke ontwikkeling. Charlotte: “We gebruiken bewust methodieken om samen te communiceren. We voorzien voor onze bewoners leermomenten rond:
- Verbindende communicatie om ze te helpen respectvol met elkaar in gesprek te gaan,
- Consent-besluitvorming om samen efficiënt beslissingen te maken,
- Conflicthantering om via tools zoals de 'Roos van Leary' bewoners bewust te maken van hun eigen communicatiepatronen en het effect ervan op de anderen.”
Wetgeving als de grootste uitdaging
Charlotte: “Innoveren, pionieren,… Dat doe je niet alleen. Zeker niet wanneer je sterk moet terugduwen op de huidige wetgeving. Innovatie in zorg is vaak moeilijk door de strikte regels. Het duurde bijna een decennium om in Vlaanderen als assistentiewoning erkend te worden. In traditionele zorgvormen ben je als bewoner een consument, terwijl je in Abbeyfield zowel bewoner als beheerder bent. Dat paste niet in de huidige wetgeving. Ook wanneer we nog verder op preventie willen inzetten in plaats van curatieve zorg, botsen we vandaag tegen de limieten aan.”
Abbeyfield-huizen: onze eigen blue zones
Charlotte: “Steeds vaker gaat het over hoe we steden leefbaarder kunnen maken. Binnenkort mag ik op een conferentie spreken over de steden van morgen en over de ‘15-minute city’, een stad waar alles dichtbij is. Ik geloof dat Abbeyfield-huizen daar perfect in passen. Als ik mag dromen, zou er in elke stad een Abbeyfield-huis zijn. Samen kunnen we een sterke gemeenschap vormen, waar mensen actief blijven en elkaar ondersteunen. Net zoals in de blue zones — plekken in de wereld waar opvallend veel 100–jarigen wonen dankzij beweging, gezonde voeding en sterke sociale connecties. Dat is precies wat we met Abbeyfield naartoe willen.”
De kracht van communicatie
Charlotte: “Statik (digitale wizard van The Kind Kids) bouwde de website voor Abbeyfield Vlaanderen. Dat was een zeer belangrijke bouwsteen in onze groei, het is ons raam naar de buitenwereld toe. Vroeger was onze website niet oké en Statik heeft ongelooflijk werk verricht om dat te professionaliseren. Onze volgende stap is om bewoners nog meer te betrekken bij de communicatie, zodat ze zélf het verhaal van Abbeyfield naar buiten kunnen brengen.”
Inspirerende zorgvernieuwers volgens Charlotte:
- Dirk Doucet – Richtte een ‘manteldorp’ op in Holsbeek en heeft een inspirerende visie op de derde levensfase die hij neerschreef in het boek ‘Zorgen voor morgen’.
- Carla Molenberghs, oprichtster van Huis Perrekes – Een huis voor mensen die leven met dementie, gebaseerd op inclusie en een warme omgeving.
- ‘L’entraide: L’autre loi de la jungle’ is een prachtig Franstalig filosofisch boek over wederzijdse afhankelijkheid en samenredzaamheid.
In Nederland maken artsen regelmatig gebruik van het ‘Positieve gezondheid’ spinnenweb. Dat model kijkt naar gezondheid als een breed concept, inclusief zingeving en sociale verbondenheid. We grijpen er zelf regelmatig naar in onze werking.”
Sfeerbeeld (c) Huis Perrekes
Ondersteuning nodig als veranderaar?
Ontdek wat The Kind Kids voor jou kunnen betekenen.